Urtica dioica L.

Ιστορία

Η τσουκνίδα είναι βότανο που φύεται εδώ και αιώνες και έχει χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για ιατρικούς σκοπούς. Ίχνη τσουκνίδας βρέθηκαν στα ερείπια νεολιθικών σπιτιών στην Ελβετία που χρονολογούνται από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Ο όρος "nettle" είναι επίσης πολύ παλιός, προερχόμενος από τον παλιό γερμανικό όρο "nezzila", ο οποίος με τη σειρά του σχετίζεται με τη λέξη "δίχτυ" και αναφέρεται σε μια πρώιμη μέθοδο παραγωγής ινών για την παρασκευή μη επεξεργασμένου βαμβακιού. Ένα βότανο που σχετίζεται με την τσουκνίδα - το ραμί - εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό ινώδες φυτό. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την τσουκνίδα "άκαλυ". Το λατινικό όνομα του φυτού "Urtica" προέρχεται από το "úrere" που σημαίνει "αυτό το οποίο καίγεται".

Η τσουκνίδα εκτιμήθηκε πολύ από τον Διοσκουρίδη ο οποίος παρείχε λεπτομερείς περιγραφές των χρήσεων της. Γράφοντας στο "Contrafayt Kreuterbuch" το 1532, ο γιατρός και βοτανολόγος Otto Brunfels σχολίασε: "Θα μπορούσε να υπάρχει κάτι τόσο ασήμαντο ή τόσο περιφρονημένο όσο η τσουκνίδα; Τι θα μπορούσε να είναι τόσο αγαπητό όσο ένας υάκινθος, ένας νάρκισσος ή ένας κρίνος - κι όμως η τσουκνίδα τα ξεπερνά όλα". Ο Lonicerus έγραψε ότι η τσουκνίδα είναι "καυτή σε πρώτο βαθμό και στεγνή σε δεύτερο". Το βότανο είναι εμμηναγωγό και μαλακτικό. Ανακουφίζει από τον μετεωρισμό και έχει διουρητικές και αφροδισιακές ιδιότητες. Μπορεί να εφαρμοστεί στη θεραπεία κακοήθων όγκων, εγκαυμάτων, κύστεων, εξάρθρωσης, ρινορραγίας, παθήσεων της σπλήνας, πλευρίτιδας, πνευμονικών λοιμώξεων, άσθματος, επιληψίας και λοιμώξεων του στόματος. Κατά τον 18ο αιώνα, η τσουκνίδα εφαρμόστηκε αποτελεσματικά σε περιπτώσεις υδρωπικίας, στην καταπολέμηση όλων των ειδών αιμορραγίας και στην αντιμετώπιση δερματικών εξανθημάτων. Μια δημοφιλής μέθοδος χρήσης της ήταν "το μαστίγιο με τσουκνίδες" σε περιπτώσεις ρευματισμών ή απώλειας μυϊκής δύναμης - παρά το γεγονός ότι το δηλητήριό της μπορούσε να προκαλέσει ερεθισμό του δέρματος, ερύθημα ακόμη και φουσκάλες.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Η τσουκνίδα είναι ερπυστικό, πολυετές βότανο με διακλαδισμένο ρίζωμα το οποίο παράγει στελέχη διαστάσεων 30-150 εκατοστών την άνοιξη. Κάθε στέλεχος έχει τέσσερις γωνίες. Δεν διακλαδίζεται αλλά καλύπτεται από κοντά τριχοειδή. Αυτά τα τριχίδια που μοιάζουν με πινέλο, είναι μονοκύτταρα με πυκνά τοιχώματα και έχουν διαφανές, εύθραυστο περίβλημα. Η άκρη των τριχών τρίβεται εύκολα και με την επαφή διαπερνά το δέρμα, εγχύοντας αμέσως το δηλητηριώδες υγρό. Το δηλητήριο μπορεί να παραμείνει στο δέρμα και να συνεχίσει να προκαλεί πόνο ή δυσφορία για 24 έως 36 ώρες.

Τα επιμήκη φύλλα της τσουκνίδας έχουν σχήμα καρδιάς ή είναι στρογγυλεμένα στο τμήμα μεταξύ στελέχους και φύλλου. Τα άκρα τους είναι οδοντωτά και διατάσσονται εναλλάξ κατά μήκος του στελέχους. Κατά κανόνα τα άνθη είναι είτε αρσενικά ή θηλυκά που σημαίνει ότι το φυτό είναι διοϊκό. Είναι πρασινωπά και γονιμοποιούνται μέσω του ανέμου (επικονίαση μέσω του ανέμου). Το θηλυκό άνθος περιέχει στήμονα με μεγάλο, στιλπνό στίγμα. Τα αρσενικά άνθη περιέχουν τέσσερις στήμονες που περιστρέφονται προς τα μέσα μέχρις ότου το άνθος "ανοίξει", δημιουργώντας ένα μικρό σύννεφο γύρης. Η τσουκνίδα ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο.

Η Urtica urens η οποία εγχύνει ισχυρότερο δηλητήριο από άλλα είδη, είναι μονοετές φυτό. Αναπτύσσεται σε ύψος μόλις 10 - 40 εκατοστών και είναι διοϊκό φυτό, δηλαδή φέρει αρσενικά και θηλυκά άνθη.

Φυσικό περιβάλλον

Η τσουκνίδα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο βότανο. Φύεται σε όλο τον κόσμο σε εύκρατες περιοχές. Συχνά αναπτύσσεται σε χωματερές ή σε μολυσμένες περιοχές. Ευδοκιμεί σε εδάφη πλούσια σε άζωτο και για το λόγο αυτό αναπτύσσεται κοντά σε ανθρώπινες κατοικίες και ευδοκιμεί ιδίως σε έδαφος που έχει μολυνθεί είτε από ανθρώπινα ή ζωικά περιττώματα. Δύσκολο εντοπίζεται σε παρθένα ή άθικτα σημεία της υπαίθρου.

Η τσουκνίδα θεωρείται πολύ καλή πηγή σιδήρου. Λόγω της ικανότητάς της να ρυθμίζει την περιεκτικότητα σε σίδηρο στο έδαφος, έχει θετική επίδραση σε όλα τα φυτά που αναπτύσσονται στην ίδια περιοχή. Ο σίδηρος αποτελεί προϋπόθεση για το σχηματισμό χλωροφύλλης που είναι απαραίτητη σε όλα τα φυτά.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί φρέσκα βότανα που καλλιεργούνται σε δικές της βιολογικές καλλιέργειες για να παρασκευάσει μητρικά βάμματα. Στη φυτοθεραπεία χρησιμοποιούνται τα φύλλα, οι ρίζες και οι σπόροι του φυτού. Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται το είδος Urtica urens (German monograph D).

Η τσουκνίδα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως τρόφιμο με μεγάλη θρεπτική αξία. Η χλωροφύλλη που περιέχει χρησιμοποιείται επίσης για τη χρώση κονσερβοποιημένων τροφίμων, όπως μπιζέλια και φασόλια. Η τσουκνίδα χρησιμοποιείται επιπλέον στη βιολογική καλλιέργεια ως λίπασμα, ως φυτοπροστατευτικός παράγοντας, στην παραγωγή ινών, ενώ τα αποξηραμένα βότανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ζωοτροφή.