Silybum marianum (L.) GAERT.

Ιστορία

Το γαϊδουράγκαθο είναι φαρμακευτικό βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Το Sillybum περιγράφεται ως φαρμακευτικό βότανο ήδη από τον Πλίνιο ενώ αναφορά του υπάρχει και στη Materia Medica του Διοσκουρίδη. Υπάρχουν επίσης αναφορές σε σημαντικά μεσαιωνικά ιατρικά βιβλία όπως το "Book of Herbs" (1626) του Matthiolus και το βιβλίο των βοτάνων (1679) στο οποίο ο Lonicerus γράφει ότι το γαϊδουράγκαθο "είναι ευεργετικό για τη φλεγμονή στο συκώτι".

Το όνομα προέρχεται από το ελληνικό "sillybon" ή "silybos", που σημαίνει "θύσανος". Το όνομα marianum προέρχεται από τα λατινικά και αναφέρεται στον μύθο που περιγράφει ότι οι λευκές κηλίδες στα φύλλα αυτού του είδους γαϊδουράγκαθου προήλθαν από το γάλα της Παναγίας που θηλάζει το παιδί της.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Το γαϊδουράγκαθο είναι μονοετές ή διετές βότανο με ύψος έως 1,5 μέτρο. Τα ευδιάκριτα, γυαλιστερά πράσινα-λευκά φύλλα του έχουν ακανθωτές και οδοντωτές άκρες. Τα κόκκινα - ιώδη σωληνοειδή άνθη του βοτάνου βρίσκονται στην κορυφή του μίσχου και διακλαδίζονται στα έντονα λυγισμένα, ακανθώδη φύλλα του φλοιού. Τα σκληρά κελύφη των ανθών έχουν ανοιχτό έως σκούρο καφέ χρώμα, ωοειδές σχήμα και φέρουν τριχίδια που πέφτουν εύκολα. Το γαϊδουράγκαθο ανθίζει από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο.

Το γαϊδουράγκαθο ταξινομήθηκε στο παρελθόν στην οικογένεια Dipsacacaea του γένους Carduus ενώ πλέον συγκαταλέγεται στην οικογένεια Compositae. Η φαρμακευτική ονοματολογία βασίζεται συνήθως στο παλιό όνομα Carduus το οποίο συχνά οδηγεί σε σύγχυση.

Φυσικό περιβάλλον

Το γαϊδουράγκαθο συναντάται στην περιοχή της Μεσογείου, από την Ιβηρική Χερσόνησο έως τη Νότια Ρωσία, καθώς και από τη Βόρεια Αφρική έως τη Μικρά Ασία ενώ έχει εισαχθεί στη Βόρεια και Νότια Αμερική και τη Νότια Αυστραλία. Μερικές φορές συναντάται και στην Κεντρική Ευρώπη. Το γαϊδουράγκαθο ευδοκιμεί σε ηλιόλουστους, ξηρούς βράχους, σε άκρες μονοπατιών και σε βοσκότοπους.

Παρασκευή

Τόσο το βότανο όσο και οι σπόροι του γαιδουράγκαθου έχουν ιατρικές εφαρμογές. Οι σπόροι του συλλέγονται τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο λίγο πριν ωριμάσουν πλήρως. Η A.Vogel παράγει βάμμα από ολόκληρους σπόρους γαϊδουράγκαθου. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι η σιλυμαρίνη, ουσία που βρίσκεται στο κέλυφος του σπόρου, παραλαμβάνεται χωρίς να χάνεται το λιπαρό έλαιο του σπόρου. Σπανιότερα χρησιμοποιούνται ροφήματα από ολόκληρο τον καρπό, τα οποία πρέπει να εγχύονται για τουλάχιστον 10 λεπτά. Στη Γαλλία τα νεαρά φύλλα, τα κλειστά άνθη και η ρίζα είναι πολύ δημοφιλή ως εύγευστα τρόφιμα.