Hypericum perforatum L.

Ιστορία

Το βαλσαμόχορτο περιγράφεται εκτενώς στα έργα του Πλίνιου και του Διοσκουρίδη. Tο βότανο χρησιμοποιήθηκε ήδη από την αρχαιότητα ως φάρμακο για τον ψυχοσωματικό πόνο.

Η μορφή και το χρώμα του άνθους θυμίζει τον ήλιο γι' αυτό θεωρείται βότανο που ''φέρνει'' το φως. Το βότανο παρουσιάζει την υψηλότερη και αποτελεσματικότερη συγκέντρωση σε δραστικά συστατικά το καλοκαίρι και συγκεκριμένα την ημέρα αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή (24 Ιουνίου). Σύμφωνα με τον λαϊκό μύθο ο κόκκινος χυμός του βοτάνου συμβολίζει το αίμα του μάρτυρα Ιωάννη. Οι συγγραφείς των μεσαιωνικών βοτανικών συγγραμμάτων έδωσαν το όνομα "βασιλικό στέμμα"  στο βαλσαμόχορτο εξαιτίας του ότι τα άνθη του μοιάζουν με στέμμα.

Το βαλσαμόχορτο χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες στη θεραπεία των πληγών και του πόνου. Κατά τον Μεσαίωνα και στην πρώιμη σύγχρονη περίοδο χρησιμοποιήθηκε ως ψυχοθεραπευτικό και αποτροπαϊκό (που αποτρέπει το κακό και διώχνει τους δαίμονες) γι’ αυτό και έγινε δημοφιλές σε πρακτικές εξορκισμού. Το 1525 ο Παράκελσος έγραψε για το βαλσαμόχορτο: "Κάθε γιατρός έχει την υποχρέωση να γνωρίζει ότι ο Θεός έχει τοποθετήσει μεγάλη μυστική δύναμη στο βότανο, ενάντια στα πνεύματα και στις τρελές φαντασιώσεις που οδηγούν τους ανθρώπους στην απελπισία".

Η προέλευση του ελληνικού ονόματος του γένους Hypericum είναι ασαφής. Σύμφωνα με μια εκδοχή πιστεύεται ότι έχει προέλθει ετυμολογικά από τις ελληνικές λέξεις ''υπέρ'' (πάνω) και "εικών'' (εικόνα) και αναφέρεται στη θεραπευτική δύναμη του βοτάνου. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι να συνδέεται με τον Τιτάνα Υπερίωνα (ο ψηλότερος) του οποίου η ένωση με την αδελφή του τη Θεία γέννησε τον θεό Ήλιο. Ο Ήλιος (καλείται και Υπερίων) φοράει στέμμα από ακτίνες και ονομάζεται “ο ένδοξος”. Το όνομα του είδους "perforatum" αναφέρεται στα λουλούδια και τα φύλλα τα οποία μοιάζουν σαν να έχουν διατρηθεί με βελόνες.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Πρόκειται για μικρό ποώδες πολυετές βότανο του οποίου το ύψος κυμαίνεται περίπου από 50 έως 80 εκατοστά. Την άνοιξη εμφανίζει αρκετούς σκληρούς και συχνά κοκκινωπούς μίσχους. Το υπέργειο (άνω τμήμα) του μίσχου διακλαδίζεται και απλώνεται με πλάγια ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό γνώρισμα που διακρίνει το βαλσαμόχορτο από τα υπόλοιπα είδη Hypericum είναι οι δύο αντίθετα τοποθετημένες γωνιώδεις προεξοχές. Τα φύλλα είναι επιμήκη, ωοειδή και αντίθετα διαταγμένα. Τα άνθη καλύπτονται από λεπτά μαύρα στίγματα. Τα πέντε λογχοειδή κιτρινόχρυσα πέταλα στέκονται στο άνω μέρος των κλαδιών και σχηματίζουν κορυφαίες ταξιανθίες. Από τη σύνθλιψη των εκάστοτε λουλουδιών προκύπτει κόκκινος χυμός ο οποίος βάφει τα δάχτυλα με μπλε-βιολετί χρώμα. Οι πολυάριθμοι στήμονες συγκεντρώνονται σε τρείς δέσμες.

Το είδος H. perforatum έχει τέσσερα υποείδη τα οποία διακρίνονται από το εύρος των σεπαλών τους. Πολλές φορές υπάρχει δυσκολία διάκρισης με άλλα στενά συνδεόμενα είδη Hypericum τα οποία αναγνωρίζονται κυρίως από το σχήμα του μίσχου ή με χρωματογραφία λεπτής στιβάδας (TLC). Τα άνθη του βαλσαμόχορτου ανθίζουν από τα τέλη του Ιουνίου έως τον Σεπτέμβριο.

Φυσικό περιβάλλον

Το βαλσαμόχορτο πολλαπλασιάζεται εγγενώς (με σπόρο) και είναι σχετικά διαδεδομένο στις εύκρατες κλιματικές ζώνες της Ευρώπης, της δυτικής Ασίας και της βόρειας Αφρικής. Προτιμά ηλιόλουστες ξηρές τοποθεσίες, λιμνώδη ή βραχώδη εδάφη και συναντάται κυρίως σε χερσαίες εκτάσεις (ακαλλιέργητες), στις άκρες των λιβαδιών, των δασών, σε τοίχους και σε μονοπάτια με υψόμετρο 1500 μέτρων.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί αιθανολικά εκχυλίσματα του βαλσαμόχορτου, εκχυλίσματα σε διάφορα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο) και ομοιοπαθητικές αραιώσεις. Όλα τα προϊόντα παρασκευάζονται από τις φρέσκες άκρες των βλαστών του βαλσαμόχορτου οι οποίες καλλιεργούνται σε ελεγχόμενη βιολογική καλλιέργεια. Η συγκομιδή του βοτάνου γίνεται λίγο πριν την πλήρη ανθοφορία του. Η χρήση του φρέσκου βοτάνου εξασφαλίζει την υψηλή περιεκτικότητα του σε υπερικίνη (το δραστικό συστατικό του βοτάνου).