Humulus lupulus L.

Ιστορία

Το επιστημονικό όνομα Humulus διατυπώθηκε τον μεσαίωνα και λέγεται ότι προέρχεται από τη σλαβική λέξη "chmele" (λυκίσκος) ή από το παλιό γερμανικό "Humel" ή "Humela" (καρπός). Το όνομα του είδους "lupulus" είναι υποκοριστικό του λύκου και αναφέρεται στη λανθασμένη ιδέα ότι ο λυκίσκος αποδυναμώνει τα φυτά γύρω του. Η προέλευση του αγγλικού ονόματος του λυκίσκου είναι αβέβαιη, αλλά ίσως ακολουθεί το νορβηγικό "hupp" που σημαίνει "θύσανος" ή προέρχεται από την αγγλοσαξονική λέξη "hoppan" που σημαίνει "αυτός που αναρριχάται".

Ο λυκίσκος ήταν γνωστός στην αρχαιότητα αλλά δεν φαίνεται να έχει χρησιμοποιηθεί ούτε ως φάρμακο ούτε ως συστατικό για την παραγωγή μπύρας. O Άραβας ιατρός Mesue τον 8ο αιώνα θεωρούσε το σιρόπι λυκίσκου καλό φάρμακο για τον χοληφόρο πυρετό καθώς και για τον καθαρισμό του αίματος. Ακολούθως, ο λυκίσκος εμφανίστηκε στα συγγράμματα περί βοτάνων του μεσαίωνα. Ο Lonicerus γράφει: "Το νερό πρωί και βράδυ αναμεμειγμένο με τρία φύλλα λυκίσκου για διάστημα 3-4 εβδομάδων καθαρίζει το αίμα και διώχνει τη μελαγχολία η οποία δημιουργεί ψωρίαση, κηρίο (μεταδοτική λοίμωξη του δέρματος), λέπρα και όλες τις ασθένειες οι οποίες προέρχονται από το ακάθαρτο αίμα. Το ρόφημα έχει αποτοξινωτικό ρόλο στο σύνδρομο σπληνικής κάμψης, το οποίο οδηγεί σε αιφνίδιους πόνους και άλλες ασθένειες." Ο γιατρός Bohn έγραψε στις αρχές αυτού του αιώνα: "Ο λυκίσκος έχει ισχυρή διουρητική δράση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της συσσώρευσης του ουρικού οξέος στο σώμα. Ο λυκίσκος θεωρείται επίσης καταπραϋντικό βότανο".

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Ο λυκίσκος είναι αναρριχητικό βότανο μήκους 4 έως 8 μέτρων που αναπτύσσεται σε φράχτες και στις παρυφές των δασών καθώς το ριζικό του σύστημα είναι εκτεταμένο. Την άνοιξη ο λυκίσκος σχηματίζει ριζώματα τα οποία φέρουν αδενώδεις τρίχες που αναδύονται από το πολυετές ριζικό του σύστημα. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ευρωπαϊκά αναρριχώμενα βότανα ο λυκίσκος περιστρέφεται προς τα δεξιά. Τα πλατιά φύλλα έχουν ωοειδές σχήμα και φέρουν 3 έως 7 λοβούς. Ο λυκίσκος είναι δίοικο βότανο, δηλαδή τα αρσενικά και θηλυκά άνθη βρίσκονται σε διαφορετικά φυτά. Τα αρσενικά φυτά αναπτύσσουν τα άνθη τους σε ταξιανθία με υπόλευκα-πράσινα βράκτια, πενταμερή φύλλα που αλληλοεπικαλύπτονται. Τα αρσενικά άνθη δεν φυτεύονται επειδή δεν εκκρίνεται λουπουλόνη (ρητινώδης ουσία) από τα βράκτια φύλλα τους. Τα θηλυκά φυτά σχηματίζουν σφαιρικές ταξιανθίες που ονομάζονται κώνοι ή στρόβιλοι και αποτελούνται από κιτρινοπράσινα βράκτια φύλλα. Η εσωτερική επιφάνεια των βράκτιων φύλλων φέρει μικρούς κιτρινο-κοκκινωπούς αδένες που προσδίδουν στον λυκίσκο το χαρακτηριστικό άρωμα και την πικρή του γεύση. Ο λυκίσκος επικονιάζεται με τη βοήθεια του ανέμου. Τα άνθη του λυκίσκου ανθίζουν από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο.

Φυσικό περιβάλλον

Ο λυκίσκος προέρχεται από την Ανατολική Ευρώπη και τη Δυτική Ασία. Αγαπά τα βαθιά, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά εδάφη και τοποθεσίες που προστατεύονται από τον άνεμο στις άκρες των δασών, των περιφράξεων και των φρακτών σε υψόμετρα μέχρι 1000 μέτρα. Στην Ευρώπη ο λυκίσκος καλλιεργείται από το τέλος της μεροβιανής δυναστείας η οποία χρονολογείται περίπου από τον 3ο έως τον 8ο αιώνα, όταν η μπύρα υποκαθιστούσε το υδρόμελο. Σήμερα ο λυκίσκος καλλιεργείται σε ψηλούς λόφους ή σε μεγάλες εκτάσεις σε πολλές χώρες με ήπια κλίματα.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί εκχύλισμα αλκοόλης από φρέσκιες ταξιανθίες λυκίσκου που συλλέγονται τον Αύγουστο. Ο λυκίσκος κάποτε τρωγόταν όπως τα σπαράγγια. Σήμερα τα άνθη λυκίσκου χρησιμοποιούνται κυρίως στην παρασκευή μπύρας δίνοντάς της τη χαρακτηριστική πικρή, πλούσια και αρωματική της γεύση. Ο λυκίσκος βοηθά επίσης στην αποφυγή αλλοίωσης της μπύρας, καθώς τα πικρά οξέα καταστρέφουν τα κατά Gram-θετικά βακτηρία. Τα αποξηραμένα φύλλα λυκίσκου τοποθετούνται μέσα σε μαξιλάρια για την προαγωγή του ύπνου και αποτελούν συχνό συστατικό μιγμάτων τσαγιού με υπναγωγές ιδιότητες. Ο λυκίσκος δεν πρέπει να διατηρείται για περισσότερο από ένα χρόνο καθώς χάνει τη δραστικότητά του. Οι ειδικοί αδένες (αδένες λουπουλίνης) του λυκίσκου είναι συστατικά που χρησιμοποιούνται επίσης για ιατρικούς σκοπούς.