Betula pendula ROTH

Ιστορία

Οι σημύδες κυριάρχησαν στη φύση μετά την εποχή των παγετώνων και εξακολουθούν να είναι δέντρα που απαντώνται πιο βόρεια. Η σημύδα αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό δέντρο στις χώρες που κατοικούσαν Τεύτονες και Σλάβοι. Το γερμανικό όνομα για το δέντρο περιέχει την ινδο-γερμανική ρίζα "bharg" καθώς και τον γοτθικό όρο "bairths" που σημαίνει "να λάμπει" ή "να είναι φωτεινό" και πιθανώς αναφέρεται στον άσπρο φλοιό του. Οι σκανδιναβικές λέξεις "bircha", "biriha" και "bjork" προήλθαν από τις παραπάνω λέξεις. Ο βοτανικός όρος "betula" δεν προέρχεται από λατινική λέξη αλλά από έναν κελτικό όρο, ο οποίος έχει τη ρίζα του στη συλλαβή "betu" ή "beth". Το έργο "Macbeth" του Σαίξπηρ σημαίνει στην πραγματικότητα "ο γιος της σημύδας". Ο εβραϊκός όρος "beth" σημαίνει "σπίτι" και έτσι προέκυψαν και οι λέξεις Bethlehem, Elisabeth κ.λπ.

Η σημύδα εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους Κέλτες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν το δέντρο στις τελετές μύησης. Επίσης, οι Δρυίδες χρησιμοποιούσαν κλαδιά σημύδας για να καλωσορίσουν τους αρχάριους. Η σημύδα είναι εξάλλου το πρώτο δέντρο στο κελτικό ημερολόγιο - σύμβολο για την περίοδο από τις 24 Δεκεμβρίου έως τις 20 Ιανουαρίου. Οι Κέλτες τίμούσαν το δέντρο στις 24 Δεκεμβρίου που σηματοδότησε την τρίτη ημέρα μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο και στις 24 Ιουνίου, τρεις ημέρες μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Η σημύδα έχει μεγάλη σημασία για την παράδοση τόσο των σλαβικών όσο και των τευτονικών λαών από το παρελθόν.

Τη νύχτα του Walpurgis (πριν από την 1η Μαΐου), η ιερή Walpurga διατάζει όλες τις μάγισσες, τα πνεύματα και τους δαίμονες που υπάγονται στη δικαιοδοσία της να έρθουν σε αυτήν στο βουνό Blocksberg, πάνω σε σκουπόξυλα από σημύδες. Οι ράβδοι σημύδας θεωρήθηκαν ζωογόνες και πιστεύεται ότι οι ασθένειες θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε αυτές. Στη γερμανική λαογραφία, η σημύδα θεωρείται το δέντρο της ζωής. Τον 14ο αιώνα φτιάχνονταν "κρασί σημύδας" ή "μπύρα σημύδας" από τον ζυμωμένο χυμό που λαμβάνονταν τρυπώντας τον κορμό των δέντρων σημύδας. Από τότε, οι χυμοί αυτοί θεωρούνται αναζωογονητικά ελιξίρια.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Η σημύδα φτάνει σε ύψος έως 30 μέτρα. Μερικές φορές έχει την τάση να εκτείνεται σαν θάμνος. Έχει χαρακτηριστική, λευκό φλοιό που συνήθως ξεφλουδίζει σε οριζόντιες λωρίδες, αποκαλύπτοντας έναν σκληρότερο μαύρο φλοιό που καλύπτει τον κορμό. Τα κλαδιά κλίνουν προς τα πάνω υπό γωνία σε σχέση με τον κορμό, ενώ πολλά από τα πλευρικά κλαδιά προεξέχουν. Τα νεαρά κλαδιά είναι πυκνά. Τα φύλλα έχουν ρομβοειδές σχήμα σε απαλές αποχρώσεις την άνοιξη, ενώ στη συνέχεια γίνονται πιο σκούρα στην άνω πλευρά και απαλό γκριζοπράσινο στην κάτω πλευρά. Επιπλέον, είναι διπλά οδοντωτά στις άκρες και έχουν εντυπωσιακά πυκνή φλέβωση. Σε αντίθεση με τα φύλλα της Betula pubescens, τα φύλλα της Betula pendula δεν έχουν χνούδι αλλά διαθέτουν αδένες σε πυκνά και σποραδικά σημεία. Οι αρσενικοί ίουλοι είναι επιμήκεις, κυλινδρικοί και κρέμονται, ενώ παράλληλα έχουν μήκος έως 10 εκατοστά. Ο άνεμος φυσά τη λεπτή γύρη από τους αρσενικούς στους θηλυκούς ίουλους, οι οποίοι είναι κυλινδρικοί και αναπτύσσονται μόνο σε μήκος μεταξύ 2 και 4 εκατοστών. Αρχικά οι ίουλοι έχουν κιτρινωπό-πράσινο χρώμα και μετατρέπονται σε ανοιχτό καφέ αργότερα.

Τα διάφορα είδη σημύδας συχνά συγχέονται. Το είδος Betula pendula που εμφανίζεται στην άγρια φύση σε όλη την κεντρική Ευρώπη, ποικίλλει ελάχιστα σε σχήμα και σε μέγεθος. Ωστόσο, τα υποείδη που καλλιεργούνται, όπως η B. pendula f. tristis (γνωστή ως "σημύδα που κλαίει") μερικές φορές έχουν διαφορετικά σχήματα και φτάνουν σε διαφορετικό ύψος. Η σημύδα ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Μάιο.

Φυσικό περιβάλλον

Η σημύδα είναι γηγενές είδος στην Ευρασία. Η σημύδα αναπτύσσεται σε ξηρές περιοχές, ανάμεσα σε φυλλοβόλα και κωνοφόρα δέντρα, σε αμμόλοφους αλλά και σε αγκυροβόλια και βάλτους. Ενώ προτιμά τα εδάφη που περιέχουν τύρφη ή άμμο και σίδηρο, δεν είναι απαιτητικό δέντρο και παρουσιάζει ανθεκτικότητα στον παγετό και την έλλειψη βροχής. Ως δέντρο "πρωτοπόρος", η σημύδα μπορεί να ευδοκιμήσει και να καταστήσει μια τοποθεσία κατάλληλη για την επιβίωση και άλλων φυτών. Απαντάται σε υψόμετρο ως 2.000 μέτρα.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί φρέσκα φύλλα σημύδας τα οποία συλλέγονται στα τέλη της άνοιξης από σημύδες που αναπτύσσονται στην άγρια φύση. Στη συνέχεια, τα φύλλα κόβονται σε κομμάτια και διαβρέχονται με αλκοόλη για να παραχθεί μητρικό βάμμα. Εκτός από τα φύλλα, ο φλοιός, τα νεαρά μπουμπούκια, ο χυμός, η τέφρα και όπως ανέφερε ο Πλίνιος, η πίσσα της σημύδας χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς.