Ononis spinosa L.

Ιστορία

Τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Θεόφραστος αποτύπωσε την πρώτη περιγραφή της ονωνίδας. Τον 1ομ.Χ αιώνα, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος περιέγραψαν τη χρήση του φυτού στη μείωση ενοχλήσεων από το ουροποιητικό σύστημα και για τις πέτρες στους νεφρούς. Στα μεταγενέστερα γραπτά της ρωμαϊκής αρχαιότητας, ο Galen αναφέρθηκε στην επίδραση του φυτού στην αύξηση της ροής ούρων και στη μείωση του μεγέθους των πετρών του ουροποιητικού συστήματος. Ο Lonicerus έγραψε: «Αυτό το βότανο είναι το καλύτερο από τα βότανα που απομακρύνει τις πέτρες των νεφρών στον άνθρωπο και στα ζώα. Οι πρόγονοί μας συνήθιζαν να "μαρινάρουν" το βότανο, ενώ ήταν ακόμη νεαροί σε ηλικία, και το κατανάλωναν όλο το χρόνο. Εκτιμάται ιδιαίτερα στην επιστήμη της Ιατρικής, αφού βρέθηκε ότι απομακρύνει ακόμη και κονδυλώματα.

Η ετυμολογία του ονόματος ononis παρουσιάζει κάποιες δυσκολίες. Το όνομα σχετίζεται με τα ελληνικά "ónonis", "ánonis" από το "ónos", που σημαίνει "γαϊδούρι" και ο όρος "oninemi", που σημαίνει "χρήσιμο". Ο συνδυασμός αυτών των δύο όρων υποδηλώνει ότι το φυτό ήταν χρήσιμο μόνο στα γαϊδούρια, τα μόνα ζώα που μπορούσαν να το φάνε παρά τα αιχμηρά αγκάθια στα πλαϊνά μέρη του φυτού. Αυτά τα αγκάθια αντικατοπτρίζονται στο όνομα "spinosa". Ο Hegi θεωρεί αυτή την ερμηνεία απίθανη, αν και ο ίδιος δεν μπορεί να προσφέρει καλύτερη εξήγηση. Πολλά λαϊκά ονόματα δείχνουν ότι το βότανο χρησιμοποιήθηκε ως διουρητικό για τον άνθρωπο και τα ζώα (ιδιαίτερα τα άλογα) και για την καταπολέμηση του πρηξίματος που προκαλείται από κατακράτηση υγρών.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Η ονωνίδα είναι ψηλός θάμνος που φθάνει σε ύψος τα 60cm. Έχει μικρή ρίζα και ξυλώδες ρίζωμα που μπορεί να φτάσει έως και 50 εκατοστά σε μήκος. Πολλοί χαμηλοί βλαστοί εξελίσσονται σε φραγκοσυκιές, ενώ συναντώνται και αγκαθωτές ποικιλίες του φυτού. Τα φυλλώματα στο κάτω μέρος έχουν σχήμα τριφυλλιού, ενώ τα πάνω είναι μικρότερα σε μέγεθος με μονόφυλλα ωοειδούς σχήματος που διαθέτουν οδοντωτές άκρες. Τα φύλλα είναι καλυμμένα με πολύ λεπτά τριχίδια. Τα εντυπωσιακά άνθη σε σχήμα πεταλούδας έχουν ροζ ή μωβ χρώμα και αναπτύσσονται στις άνω γωνίες μεταξύ φύλλων και στελεχών. Η περίοδος ανθοφορίας είναι από Μάιο έως Οκτώβριο.

Φυσικό περιβάλλον

Η ονωνίδα συναντάται σε ξηρά λιβάδια και βοσκοτόπια, σε χωράφια και πλαγιές, αλλά και σε εδάφη με τύρφη και αμμόλοφους. Ευδοκιμεί σε ηλιόλουστες τοποθεσίες με αργιλώδη ή ασβεστολιθικά εδάφη. Το λίπασμα την εξαφανίζει. Το φυτό είναι πλούσιο σε ασβέστιο και κάλιο, γι' αυτό και συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας των φτωχών σε θρεπτικά συστατικά εδαφών. Βελτιώνει επίσης το μικροκλίμα και την υγρασία του εδάφους. Είναι εγγενές στην Ευρώπη, τη Μικρά Ασία και τις ακτές της Βόρειας Αφρικής και συναντάται σε ύψος 1500 μέτρων. Η ονωνίδα ήταν ευρέως διαδεδομένη, αλλά δυστυχώς γίνεται ολοένα και σπανιότερη στις περιοχές μας.

Παρασκευή

Η Α.Vogel χρησιμοποιεί φυτά από άγριες καλλιέργειες που συλλέγονται από τον Μάιο έως τον Ιούλιο. Γίνεται διαβροχή σε αλκοόλ, ενώ το φυτό είναι ακόμα φρέσκο, για να ληφθεί το μητρικό βάμμα. Η χρήση αυτού του βοτάνου έχει μακρά παράδοση στην Ιατρική και έχει οριστεί στην παλιά γερμανική ομοιοπαθητική φαρμακοποιία (HAB). Στις νέες φαρμακοποιίες η ρίζα του έχει επίσημη χρήση. Απομονώνεται το φθινόπωρο, πλένεται, τεμαχίζεται και στεγνώνει. Η φρέσκια ρίζα έχει χαρακτηριστική, έντονη οσμή. Τα συστατικά των φύλλων και της ρίζας της ονωνίδας είναι παρόμοια, γι' αυτό και το αποτέλεσμα από τη χρήση και την αξιοποίησή τους είναι συγκρίσιμο.