Hypericum perforatum L.

Ιστορία

Το βαλσαμόχορτο περιγράφεται εκτενώς στα έργα του Ρωμαίου αριστοκράτη και ιστορικού Πλίνιου και του Διοσκουρίδη αντίστοιχα. Tο βότανο χρησιμοποιήθηκε ήδη από την κλασική αρχαιότητα ως φάρμακο για τον ψυχοσωματικό πόνο. To "theriaca" αποτελούσε ένα αντίδοτο που για την εποχή θεωρήθηκε πανάκεια αγωγή. Ο γιατρός του Νέρωνα, Ανδρομάχος, έδινε στον αυτοκράτορα το ίαμα αυτό ως προληπτικό αντίδοτο για τις δηλητηριάσεις. Στα παλιά γερμανικά θερινά ηλιοτρόπια, το βαλσαμόχορτο έπαιξε σημαντικό ρόλο. Η μορφή και το χρώμα κάθε άνθους θυμίζει τον ήλιο, και γι' αυτόν τον λόγο θεωρείται επίσης ως το βότανο που ''φέρνει'' το φως. Κατά τον Χριστιανισμό, ο ηλίανθος και τα φυτά του ήταν αφιερωμένα στον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Το φυτό όταν αρχίζει την ανθοφορία του, παρουσιάζει την υψηλότερη και αποτελεσματικότερη συγκέντρωσή του σε δραστικά συστατικά το καλοκαίρι και συγκεκριμένα την ημέρα αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Βαπτιστή (24 Ιουνίου). Σύμφωνα με τον λαϊκό μύθο, ο κόκκινος χυμός του φυτού συμβολίζει το αίμα του μάρτυρα Ιωάννη. Οι συγγραφείς των μεσαιωνικών βοτανικών συγγραμμάτων έδωσαν επίσης στο φυτό το όνομα "βασιλικό στέμμα", εξαιτίας του ότι τα άνθη του μοιάζουν όντως με στέμμα.

Το βαλσαμόχορτο χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες στη θεραπεία των πληγών και του πόνου. Κατά τον Μεσαίωνα και στην πρώιμη σύγχρονη περίοδο, χρησιμοποιήθηκε επίσης ως ψυχοθεραπευτικό και αποτροπιακό (ονομασία που κάνει τους δαίμονες να φύγουν). Χρησιμοποιήθηκε εξίσου σε εξορκισμούς όπως υποδηλώνει και το όνομα του Fuga daemonum (πτήση των δαιμόνων). Το 1525, ο Παράκελσος έγραψε για το βαλσαμόχορτο: "Κάθε γιατρός έχει την υποχρέωση να γνωρίζει ότι ο θεός έχει τοποθετήσει ένα μεγάλο μυστικό στο βότανο, μόνο για τα πνεύματα και τις τρελές φαντασιώσεις που οδηγούν τους ανθρώπους στην απελπισία".

Η προέλευση του ελληνικού ονόματος για το γένος Hypericum είναι ασαφής. Κατά μια εκδοχή πιστεύεται ότι έχει προέλθει ετυμολογικά από τις ελληνικές λέξεις ''υπέρ (πάνω) και "εικών'' (εικόνα) και αναφέρεται στη θεραπευτική δύναμη του φυτού. Ωστόσο, το πιθανότερο είναι να συνδέεται με τον Τιτάνα Υπερίωνα (ο ψηλότερος) του οποίου η ένωση με την αδελφή του τη Θεία γέννησε τον θεό Ήλιο. Ο ήλιος (μερικές φορές καλείται και ως Υπερίων) φοράει στέμμα από ακτίνες και ονομάζεται ο ένδοξος. Το όνομα του είδους "perforatum" αναφέρεται στα λουλούδια και τα φύλλα, τα οποία μοιάζουν σαν να έχουν διατρηθεί με βελόνες.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Την άνοιξη, στο μικρό ποώδες πολυετές φυτό του οποίου το ύψος κυμαίνεται περίπου από τα 50 έως 80 εκατοστά (εξαιτίας ενός πολύ εξειδικευμένου και ευρέως διακλαδιζόμενου ριζικού συστήματος), υπάρχουν αρκετοί σκληροί και συχνά κοκκινωποί μίσχοι. Το υπέργειο (άνω τμήμα) του μίσχου διακλαδίζεται και απλώνεται με πλάγια ανάπτυξη. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα που διακρίνει το βαλσαμόχορτο από τα υπόλοιπα είδη Hypericum είναι οι δύο αντίθετα τοποθετημένες γωνιώδεις προεξοχές. Τα φύλλα είναι επιμήκη, ωοειδή, και αντίθετα διαταγμένα, των οποίων τα άνθη καλύπτονται από λεπτά μαύρα στίγματα. Τα πέντε λογχοειδή κιτρινόχρυσα πέταλα στέκονται στο άνω μέρος των κλαδιών και σχηματίζουν κορυφαίες ταξιανθίες. Τα πέντε λογχοειδή, ασύμμετρα πέταλα καλύπτονται επίσης από αδένες. Από τη σύνθλιψη των εκάστοτε λουλουδιών προκύπτει κόκκινος χυμός ο οποίος βάφει τα δάχτυλα με μπλε-βιολετί χρώμα. Οι πολυάριθμοι στήμονες συγκεντρώνονται σε τρείς δέσμες.

Το είδος H. perforatum έχει τέσσερα υποείδη τα οποία διακρίνονται από το εύρος των σέπαλων τους. Πολλές φορές υπάρχει δυσκολία διάκρισης με άλλα στενά συνδεόμενα είδη Hypericum είναι συχνά. Τα είδη Hypericum αναγνωρίζονται κυρίως από το σχήμα των κομματιών του μίσχου ή με τη διεξαγωγή χρωματογραφίας λεπτού στρώματος. Τα άνθη του βαλσαμόχορτου ανθίζουν από τα τέλη Ιουνίου έως τον Σεπτέμβριο.

Φυσικό περιβάλλον

Το βαλσαμόχορτο πολλαπλασιάζεται εγγενώς (με σπόρο) και είναι σχετικά διαδεδομένο στις εύκρατες κλιματικές ζώνες της Ευρώπης, της δυτικής Ασίας και της βόρειας Αφρικής. Προτιμά ηλιόλουστες ξηρές τοποθεσίες, λιμνώδη ή πρωτογενή βραχώδη εδάφη και βρίσκεται κυρίως σε χερσαίες εκτάσεις (ακαλλιέργητες), στις άκρες των λιβαδιών, των δασών, σε τοίχους και σε μονοπάτια με υψόμετρο 1500 μέτρων.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί αιθανολικά εκχυλίσματα του βαλσαμόχορτου, εκχυλίσματα σε διάφορα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, ηλιέλαιο) και ομοιοπαθητικές αραιώσεις. Όλα τα προϊόντα παρασκευάζονται από τις νωπές-φρέσκες άκρες των βλαστών του βαλσαμόχορτο οι οποίες καλλιεργούνται σε ελεγχόμενη βιολογική καλλιέργεια ή συλλέγονται στην φύση. Η συγκομιδή του φυτού γίνεται λίγο πριν την πλήρη ανθοφορία του. Η χρήση του φρέσκου βοτάνου εξασφαλίζει την σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε υπερικίνη (δραστικό συστατικό του φυτού).