Humulus lupulus L.

Ιστορία

Το επιστημονικό όνομα Humulus επινοήθηκε τον μεσαίωνα και λέγεται ότι προέρχεται από τη σλαβική λέξη "chmele" (λυκίσκος) ή από το παλιό γερμανικό "Humel" ή "Humela" (καρπός). Η εικασία ότι το όνομα προέρχεται από το λατινικό "humus" (γη), δεν είναι πιθανή. Το όνομα του είδους lupulus είναι το υποκοριστικό του λύκου, το οποίο αναφέρεται στη λανθασμένη ιδέα ότι ο λυκίσκος αποδυναμώνει τα φυτά γύρω του. Η προέλευση του αγγλικού ονόματος του λυκίσκου είναι αβέβαιη, αλλά ίσως ακολουθεί το νορβηγικό "hupp", που σημαίνει "θύσανος" ή "φούντα", ή προέρχεται από την αγγλοσαξονική λέξη "hoppan" που σημαίνει "αυτός που αναρριχάται".

Ο λυκίσκος ήταν γνωστός στην αρχαιότητα, αλλά δεν φαίνεται να έχει χρησιμοποιηθεί ούτε ως φάρμακο ούτε ως συστατικό για την παραγωγή μπύρας. O Άραβας ιατρός Mesue τον 8ο αιώνα θεωρούσε το σιρόπι λυκίσκου ως ένα καλό φάρμακο για την ασθένεια του χοληφόρου πυρετού καθώς και για τον καθαρισμό του αίματος. Ακολούθως, ο λυκίσκος εμφανίστηκε στα συγγράμματα περί βοτάνων του μεσαίωνα. Ο Lonicerus γράφει: "Το νερό πρωί και βράδυ αναμεμειγμένο κάθε φορά με τρία φύλλα λυκίσκου, όπως και το ποτό, για διάστημα 3-4 εβδομάδων καθαρίζει το αίμα και διώχνει τη μελαγχολία η οποία δημιουργεί ψωρίαση, κήριο (μεταδοτική λοίμωξη του δέρματος), λέπρα και όλες τις ασθένειες οι οποίες προέρχονται από το ακάθαρτο αίμα. Το ρόφημα αυτό παίζει το ρόλο αποτοξινωτικού στο σύνδρομο σπληνικής κάμψης, το οποίο οδηγεί σε αιφνίδιους πόνους, και όλες τις ασθένειες που προκύπτουν ή προκαλούνται από το σύνδρομο αυτό". Ο γιατρός Bohn έγραψε στις αρχές αυτού του αιώνα: "Ο λυκίσκος έχει ισχυρό διουρητικό αποτέλεσμα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της συσσώρευσης του ουρικού οξέος στο σώμα. Ο λυκίσκος θεωρείται καταπραϋντική ουσία".

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Ο λυκίσκος είναι αναρριχητικό φυτό μήκους 4 έως 8 μέτρων που του αρέσει να αναπτύσσεται (εξαιτίας του ότι το ριζικό του σύστημα είναι εκτεταμένο και βαθύ) σε φράχτες και στις παρυφές των δασών. Την άνοιξη, ο λυκίσκος σχηματίζει ριζώματα τα οποία φέρουν αδενώδεις τρίχες που αναδύονται από το πολυετές ριζικό του σύστημα. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ευρωπαϊκά αναρριχώμενα φυτά, ο λυκίσκος περιστρέφεται προς τα δεξιά. Τα πλατιά φύλλα είναι ωοειδή και φέρουν 3 έως 7 λοβούς. Ο λυκίσκος είναι φυτό δίοικο, δηλαδή τα αρσενικά και θηλυκά άνθη βρίσκονται σε διαφορετικά φυτά. Τα αρσενικά φυτά αναπτύσσουν τα άνθη τους σε ταξιανθία με υπόλευκα-πράσινα βράκτια, πενταμερή φύλλα που αλληλοεπικαλύπτονται. Τα αρσενικά άνθη δεν φυτεύονται επειδή δεν εκκρίνεται λουπουλόνη (ρητινώδη ουσία) από τα βράκτια φύλλα τους. Τα θηλυκά φυτά σχηματίζουν σφαιρικές ταξιανθίες που ονομάζονται κώνοι ή στρόβιλοι και αποτελούνται από κιτρινοπράσινα βράκτια φύλλα. Η εσωτερική επιφάνεια των βράκτιων φύλλων φέρει μικρούς κιτρινο-κοκκινωπούς αδένες που προσδίδουν στον λυκίσκο το χαρακτηριστικό άρωμα και την πικρή του γεύση. Ο λυκίσκος επικονιάζεται με τη βοήθεια του ανέμου. Τα λουλούδια του λυκίσκου ανθίζουν από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο.

Φυσικό περιβάλλον

Ο λυκίσκος προέρχεται από την Ανατολική Ευρώπη και τη Δυτική Ασία. Αγαπά τα βαθιά, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά εδάφη και τοποθεσίες που προστατεύονται από τον άνεμο στις άκρες των δασών, των περιφράξεων και των φρακτών σε υψόμετρα μέχρι 1000 μέτρα. Στην Ευρώπη, ο λυκίσκος καλλιεργείται από το τέλος της μεροβιανής δυναστείας η οποία χρονολογείται περίπου από τον 3ο έως τον 8ο αιώνα, όταν η μπύρα υποκαθιστούσε το υδρόμελο. Σήμερα, ο λυκίσκος καλλιεργείται σε ψηλούς λόφους ή σε μεγάλους κήπους-εκτάσεις λυκίσκου σε πολλές χώρες με ήπια κλίματα.

Παρασκευή

Η A.Vogel χρησιμοποιεί το εκχύλισμα αλκοόλης από φρέσκιες ταξιανθίες λυκίσκου που συγκεντρώθηκαν τον Αύγουστο από κλασική καλλιέργεια. Ο λυκίσκος κάποτε τρωγόταν σαν τα σπαράγγια. Σήμερα, τα άνθη λυκίσκου χρησιμοποιούνται κυρίως στην παρασκευή μπύρας δίνοντάς της τη χαρακτηριστική πικρή, πλούσια και αρωματική γεύση της. Ο λυκίσκος βοηθά επίσης στην αποφυγή αλλοίωσης της μπύρας, δεδομένου ότι τα πικρά οξέα λυκίσκου καταστρέφουν τα κατά Gram-θετικά βακτηρία. Τα αποξηραμένα φύλλα λυκίσκου τοποθετούνται μέσα σε μαξιλάρια που προάγουν τον ύπνο και αποτελούν συχνά ένα από τα συστατικά μιγμάτων τσαγιού με υπναγωγές ιδιότητες. Ο λυκίσκος δεν πρέπει να διατηρείται για περισσότερο από ένα χρόνο καθώς χάνει τη δραστικότητά του. Οι ειδικοί αδένες (της λουπουλίνης) του λυκίσκου είναι συστατικά που χρησιμοποιούνται επίσης για ιατρικούς σκοπούς.