Ginkgo biloba L.

Ιστορία

Το δέντρο γκίνκο είναι ο μοναδικός επιζώντας εκπρόσωπος του γένους γκίνκο το οποίο ευδοκίμησε περίπου την εποχή των δεινοσαύρων. Για τον λόγο αυτό είναι γνωστό και ως "ζωντανό απολίθωμα". Πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια τα είδη γκινκο ευδοκιμούσαν σε ολόκληρη την Ευρώπη, όμως εξαφανίστηκαν κατά την Εποχή των Παγετώνων. Το μοναδικό είδος γκίνκο που επιβίωσε ήταν το γκίνκο μπιλόμπα, το οποίο επιβίωσε στην νοτιοανατολική Κίνα, όπου καλλιεργήθηκε και λατρεύτηκε ως «το δέντρο της γνώσης». Στην Κινεζική παραδοσιακή ιατρική, οι σπόροι του γκίνκο θεωρούνταν ως ιατρικό υψηλής αξίας για την φυματίωση, εξαιτίας των ισχυρών αντιβιοτικών ιδιοτήτων του. Το γκίνκο χορηγούταν επίσης ως αποχρεμπτικό, ως ηρεμιστικό, ως πεπτικό βοήθημα και ως αντιπαρασιτικό φάρμακο. Το δέντρο μεταφέρθηκε από την Κίνα στην Κορέα και την Ιαπωνία, όπου συχνά φυτευόταν στο προαύλιο ναών.
Το δέντρο γκίνκο είχε περιγραφεί από τον γερμανό γιατρό και φυσιολάτρη Engelbert Kämpfer το 1712, ο οποίος μελέτησε το δέντρο κατά το διετές ταξίδι του στην Ιαπωνία. Το πρώτο δεντρο γκίνκο φυτεύτηκε στην Ευρώπη μεταξύ 1727 και 1737 στους βοτανικούς κήπους της Ουτρέχτης και είναι εξαιρετικά δημοφιλές από τότε. Ο διάσημος Γερμανός ποιητής, Wolfgang von Goethe περιέγραψε τα φύλλα του φυτού σε ένα ποίημα το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στην ανθολογία του West-Eastern Divan το 1815:

Ginkgo Biloba
This tree's leaf, which here the East
In my garden propagates,
On its secret sense we feast
Such as sages elevates.

Is it but one being single
Which as same itself divides?
Are there two which choose to mingle
So that one each other hides?

As the answer to such question
I have found a sense that's true:
It is not my songs' suggestion
That I'm one and also two?

Σήμερα, το δέντρο γκίνκο απαντάται σε ολόκληρο τον κόσμο και εκτιμάται τόσο για την ομορφιά του όσο για την ανθεκτικότητά του στην ατμοσφαιρική μόλυνση και στα έντομα. Δυστυχώς τα αρσενικά δέντρα καλλιεργούνται πιο συχνά από τα θηλυκά εξαιτίας της άσχημης μυρωδιάς που αναδύουν τα τελευταία.
Το δέντρο γκίνκο πήρε τη βοτανική του ονομασία "γκίνκο μπιλόμπα" από τον βοτανολόγο Carlvon Linné το 1771. Η επιλογή του βασίστηκε στο όνομα που προτάθηκε από τον Engelbert Kämpfer για το δέντρο. Το Ιαπωνικό όνομα για το δέντρο είναι ICHÔ ή ICHÔ NOKI και οι πολύτιμοι καρποί του είναι γνωστοί ως GINNAN. Το πρώτο μέρος προφέρεται GIN που σημαίνει "ασήμι". Ο δεύτερος χαρακτηρισμός περιλαμβάνει τους χαρακτήρες "δέντρο" και "στόμα" και προφέρεται ANZU, που σημαίνει βερίκοκο. Οι καρποί του γκίνκο χρησιμοποιούνται σε διάφορα Γιαπωνέζικα πιάτα. Ψημένοι και ελαφρώς αλατισμένοι, έχουν μια ήπια, ελαφρώς πικρή γεύση και αποτελούν εξαιρετικό συνοδευτικό για σάκε και μπύρα.

Χαρακτηριστικά βοτάνου

Το δέντρο γκίνκο φτάνει τα 30-40 μέτρα ύψος και ο κορμός του έχει περιφέρεια έως 4 μέτρα. Το γκίνκο μπορεί να φτάσει στην ηλίκία των 4.000 χρόνων. Παρότι θα ανθίσει για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια, παραμένει γόνιμο για πάνω από 1000 χρόνια. Ο φλοιός έχει γκριζωπό χρώμα και είναι ακανόνιστα σκαμμένος. Τα φύλλα παρουσιάζονται είτε σε μακριές ή σε κοντές συστάδες. Έχουν χαρακτηριστικό φτερωτό σχήμα και είναι είτε λοβωτά είτε όχι, κάτι που εξαρτάται από την ηλικία του δέντρου. Η φλεβικότητα του δέντρου γκίνκο είναι παράλληλη, το οποίο αποτελεί υπενθύμιση ότι κάποτε σχετιζόταν με τα κωνοφόρα σε πολύ πρώιμο στάδιο της εξέλιξης του. Το φθινόπωρο τα φύλλα παίρνουν χρυσοκίτρινο χρώμα και πέφτουν στο έδαφος.
Τα θηλυκά άνθη σχηματίζουν κοντό στέλεχος με δύο ωοθήκες. Είναι τοποθετημένα ξεχωριστά στους άξονες των φύλλων ή σε ομάδες. Τα αρσενικά άνθη είναι μεγαλύτερα και τοποθετούνται κατά συστάδες σε μικρά κανάλια. Η γονιμοποίηση προκύπτει σε περίπου 5 μήνες μετά την επικονίαση. Οι ώριμοι σπόροι (συχνά περιγραφόμενοι λανθασμένα ως φρούτα) εξελίσσονται σε κίτρινες μπάλες διαμέτρου 3 εκατοστών. Το σκληρό, σαρκώδες εξωτερικό δέρμα προσδίδει ένα δυσάρεστο άρωμα παρόμοιο με αυτό του βουτυρικό οξέος. Το δέρμα αυτό πλένεται ή ξύνεται πριν τη χρήση και οι σπόροι αφαιρούνται από το σκληρό περίβλημα. Το φυτό ανθίζει από τον Απρίλιο ως τον Μάιο.

Φυσικό περιβάλλον

Υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις όπου το γκίνκο φυτρώνει μόνο του στην Κίνα, στην Ιαπωνία και στην Κορέα. Καλλιεργείται επίσης σε φυτείες στην Ευρώπη.

Παρασκευή

Η A.Vogel παρασκευάζει μητρικό βάμμα από φρέσκα φύλλα δέντρου γκίνκο, τα οποία αναμειγνύονται με το χέρι για να παραχθεί το τελικό προϊόν. Για την παρασκευή τσαγιού χρησιμοποιούνται αποξηραμένα φύλλα.